Μελάνωμα, κακοήθες μελάνωμα ή δερματικό μελάνωμα, είναι τρεις από τις ονομασίες, που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν ένα είδος καρκινικού όγκου νευρο-εξωδερμικής προέλευσης, που ξεκινάει από τα μελανινοκύτταρα.
Δεν πρόκειται για μια νέα ασθένεια, αφού οι πρώτες αναφορές που αφορούν στο μελάνωμα, χρονολογούνται πριν από 2.400 χρόνια. Τα περισσότερα κύτταρα του μελανώματος παράγουν μελανίνη, γεγονός που αποδίδει στους όγκους ένα σκούρο καφέ ή μαύρο χρώμα. Δεν είναι απίθανο να εμφανιστούν κακοήθεις όγκοι του δέρματος, χρώματος ανοιχτού ροζ ή λευκού, όμως δεν είναι ιδιαίτερα σύνηθες. Το σκούρο χρώμα των όγκων, οδήγησε τον Ιπποκράτη, τον 5ο αιώνα π.Χ., να ονομάσει την ασθένεια μελάνωμα, από την ελληνική λέξη μέλας, που σημαίνει σκούρο.
Τι είναι το μελάνωμα;
Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, το μελάνωμα είναι ένα είδος καρκίνου του δέρματος, το οποίο προέρχεται από τα μελανινοκύτταρα. Πρόκειται για ένα είδος κυττάρων, που προέρχονται από τους μελανοβλάστες και είναι υπεύθυνα για την παραγωγή της μελανίνης, μιας σκούρας χρωστικής, με προστατευτικό ρόλο έναντι της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας. Παράγονται κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής και εγκαθίστανται στο δέρμα, τους οφθαλμούς και τη λεπτή μήνιγγα.
Οι περιοχές του δέρματος, στις οποίες ανευρίσκονται τα μελανοκύτταρα είναι:
• Η βασική στιβάδα της επιδερμίδας, σε ποσοστό 10 – 20% ανάλογα με την περιοχή
• Στους θύλακες των τριχών
• Ένα ποσοστό μελανοκυττάρων μπορούν να παραμείνουν στο χόριο και να εξελιχθούν σε σπιλομελανοκύτταρα
Από τα μελανοκύτταρα στο κακοήθες μελάνωμα
Το μελάνωμα είναι ένας κακοήθης όγκος, που οφείλεται στη μετατροπή και τον πολλαπλασιασμό των μελανινοκυττάρων, κυρίως της βασικής στιβάδας και σε μικρότερο ποσοστό κάποιου υπάρχοντος σπίλου. Το πρωτογενές μελάνωμα μπορεί να προκύψει σε εντελώς υγιές δέρμα ή από μία πρόδρομη βλάβη, όπως είναι ένας συγγενής σπίλος ή οι κακοήθεις φακίδες.
Τι είναι ένας άτυπος σπίλος;
Άτυπος ή δυσπλαστικός σπίλος ή σπίλος του Clark, ονομάζεται ένας μελανοκυτταρικός σπίλος, ο οποίος έχει ορισμένα αρχιτεκτονικά και κυτταρικά χαρακτηριστικά, διαφορετικά από τους υπόλοιπους. Είναι συνήθως μεγαλύτερος σε μέγεθος, με ακανόνιστα και ομιχλώδη όρια, χρώματος καφέ, κόκκινου, μαύρου ή μπλε. Εμφανίζεται σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, αλλά τις περισσότερες φορές παρουσιάζεται στον κορμό στους άνδρες και στις γάμπες στις γυναίκες.
Οι άτυποι σπίλο είναι καλοήθεις, ωστόσο αυξάνουν την πιθανότητα ανάπτυξης μελανώματος στο μέλλον. Όσο περισσότερους άτυπους σπίλους έχει ένας άνθρωπος, τόσο πιο υψηλός είναι ο κίνδυνος.
Παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη μελανώματος
Το μελάνωμα είναι μια σύνθετη ασθένεια, της οποίας τα αίτια δεν έχουν διευκρινιστεί απολύτως, ακόμη και σήμερα. Θεωρείται πως στην παθογένεια της νόσου συμμετέχουν κλινικοί, περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες.
Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη μελανώματος είναι το ανοιχτόχρωμο δέρμα. Άτομα με κόκκινα μαλλιά και πολλές φακίδες θεωρείται πως κινδυνεύουν περισσότερο. Ταυτοχρόνως, σε φυλές με διαφορετικό χρώμα δέρματος, το μελάνωμα εμφανίζεται σπάνια.
Ένας δεύτερος, εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι η ύπαρξη πολλών σπίλων. Συγκεκριμένα, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη μελανώματος, άτομα που εμφανίζουν:
• 100 ή περισσότερους απλούς σπίλους
• Πάνω από 3 άτυπους σπίλους
• Μεγάλους συγγενείς σπίλους, δηλαδή μεγάλες ελιές που υπάρχουν από τη γέννηση
Ο τρίτος σημαντικότερος παράγοντας είναι η επίδραση της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας στο δέρμα. Ο κίνδυνος ανάπτυξης μελανώματος εξαιτίας της υπεριώδους ακτινοβολίας είναι σημαντικός σε κάθε ηλικία, όμως αυξάνεται όταν η έκθεση γίνεται κατά τη διάρκεια της πρώιμης παιδικής ηλικίας.
Άλλοι παράγοντες που θεωρείται πως αυξάνουν τις πιθανότητες ανάπτυξης της νόσου είναι οι εξής:
• Solarium, ιδιαίτερα σε ηλικίες κάτω των 30 ετών
• Ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, σε συγγένεια πρώτου βαθμού
• Ανοσοκαταστολή
• Μελαγχρωματική ξηροδερμία, η οποία είναι μια σπάνια κληρονομική ασθένεια
• Ασθενείς με βασικοκυτταρικά ή ακανθοκυτταρικά επιθηλιώματα
• Γυναίκες με ενδομητρίωση (αποτέλεσμα στατιστικών μελετών)
• Ασθενείς με Πάρκινσον (αποτέλεσμα στατιστικών μελετών)
Διάγνωση μελανώματος
Υπάρχουν 5 βασικές διαγνωστικές μέθοδοι για το μελάνωμα.
• Κανόνας ABCDE (Asymmetry, Border, Color, Dimeter, Evolution)
• Pattern Analysis
• Texture Analysis
• 7-Point Checklist
• Μέθοδος Menzies
Ο κανόνας ABCDE, αποτελεί και έναν χρήσιμο και εύκολο τρόπο αυτοεξέτασης των σπίλων του δέρματος.
Αsymmetry – Ασυμμετρία: Έλεγχος σxήματος σπίλου. Θα πρέπει να είναι σχεδόν στρογγυλός και συμμετρικός ως προς το κέντρο του.
Border – Όρια: Έλεγχος του περιγράμματος του σπίλου. Το μελάνωμα έχει ακαθόριστα όρια και δαντελωτό περίγραμμα.
Color – Χρώμα: Ένας ακίνδυνος σπίλος έχει ενιαίο χρώμα, ενώ το μελάνωμα εμφανίζει περισσότερους χρωματισμούς.
Diameter – Διάμετρος: Η διάμετρος άνω των 6 χιλιοστών θεωρείται ύποπτη.
Evolution – Εξέλιξη: Τακτικός έλεγχος του σπίλου, για να διαπιστωθεί αν έχει αλλάξει κάτι ως προς τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
Αντιμετώπιση μελανώματος
Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από το στάδιο του μελανώματος, τα χαρακτηριστικά του όγκου και τη γενική κατάσταση υγείας του ασθενούς. Η χειρουργική επέμβαση, αποτελεί τη μέθοδο εκλογής για την αντιμετώπιση των περισσότερων περιπτώσεων.
Σε περιπτώσεις διαγνωσμένης επέκτασης των καρκινικών κυττάρων στους λεμφαδένες, επιβάλλεται λεμφαδενικός καθαρισμός και αφαίρεση των διηθημένων λεμφαδένων. Ο προληπτικός λεμφαδενικός καθαρισμός δε συνίσταται, καθώς ενέχει κινδύνους για την υγεία του ασθενούς. Σε περιπτώσεις που δεν είναι αποδεδειγμένη η επέκταση καρκινικών κυττάρων στους λεμφαδένες, πραγματοποιείται βιοψία του φρουρού λεμφαδένα.
Ο φρουρός λεμφαδένας είναι ο πρώτος λεμφαδένας που συναντά η λέμφος, από το πάσχον σημείο του δέρματος, στη διαδρομή της προς τους λεμφαδένες. Αν ο φρουρός λεμφαδένας είναι διηθημένος τότε προβαίνουμε, συνήθως, σε πλήρη λεμφαδενικό καθαρισμό της περιοχής.
Άλλες θεραπευτικές επιλογές αποτελούν η χημειοθεραπεία, η ανοσοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία και ο συνδυασμός αυτών.
Επιλογή του κατάλληλου Πλαστικού Χειρουργού για την αντιμετώπιση του μελανώματος
Η σωστή χειρουργική αντιμετώπιση του μελανώματος είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της ασθένειας. Oι Πλαστικοί Χειρουργοί – Μέλη της Ελληνικής Εταιρείας Πλαστικής Επανορθωτικής & Αισθητικής Χειρουργικής Ε.Ε.Π.Ε.Α.Χ. διαθέτουν ιδιαίτερη εκπαίδευση και μακροχρόνια εμπειρία σε όλους τους τομείς της Επανορθωτικής Πλαστικής Χειρουργικής. Αναζητήστε τον καταλληλότερο Πλαστικό Χειρουργό ανάμεσα στα Μέλη της Ε.Ε.Π.Ε.Α.Χ εδώ.
